Bal y Gay, Jesús, 1905-1993

Foi un compositor e musicólogo español de orixe galega.
Comezou os seus estudos musicais en Lugo, a súa cidade natal. Alí estableceu contacto co grupo da revista "Ronsel" en cuxa editorial publicou "Hacia el ballet gallego" (1924), ensaio que supuxo o seu lanzamento á vida literaria profesional. Coa colaboración de Eduardo Martínez Torner, emprendeu un proxecto que ocuparía continuas viaxes e moito tempo, o Cancioneiro galego, que non vería a luz ata 1974. Foi a súa obra máis coñecida e soada. Trasladouse a Santiago de Compostela para estudar Medicina, pero deixouno todo para acudir a Madrid, onde, en 1924, ingresou na Residencia de Estudantes.
Viviu na Residencia entre 1925 e 1933, sendo un activo colaborador da mesma. Nela organiza o servizo de música e traballa denodadamente en actividades da Xunta de Ampliación de Estudos, grazas á cal pode seguir recollendo o seu monumental Cancioneiro galego (cuxos contidos foron posteriormente aproveitados por grupos musicais como Milladoiro e outros) en coautoría con Eduardo Martínez Torner. Pero no seu labor etnomusicológica aventurouse tamén pola música popular estremeña e polo repertorio hispano dos séculos XVI e XVII. Formou parte do Centro de Estudos Históricos que dirixía Ramón Menéndez Pidal. Pero foi a Residencia de Estudantes a que lle abriu as portas da música de vangarda, pois alí coincide con Francis Poulenc, Maurice Ravel, Stravinski ou Manuel de Falla. Coñece ademais nela á pianista Rosa García Ascot, alumna de Enrique Selectos e única alumna de Manuel de Falla e membro do Grupo dos Oito que será no futuro a súa esposa. Tamén coñecerá na Residencia a Federico García Lorca.
En 1926 empeza a tratar máis asiduamente a Falla e a partir de 1927 implícase no Seminario de Estudos Galegos e trata aos mozos intelectuais e artistas ao redor del reunidos. Colabora en prensa, principalmente desde as páxinas d El Pueblo Gallego de Vigo. A publicación do texto "Las 30 canciones de Lope de Vega" ao compositor unha invitación para viaxar á Universidade de Cambridge, cara a onde marcha en 1935 como catedrático e onde permanece tres anos.
Non podendo volver a España debido á Guerra Civil, en 1938 exiliouse en México. Alí constituíuse nun dos alicerces da cultura musical xunto a Adolfo Salazar e desenvolveu unha prolífica e pouco coñecida labor como musicólogo, ensaísta, tradutor, colaborador en prensa e compositor, entre moitas outras actividades, que lle converteron en referente da vida musical mexicana. Alí tamén comezou a súa íntima amizade con Stravinski e a súa muller Vera.
Volveu a España en 1965, onde, tras unha primeira etapa de estreas dalgunhas das súas obras, foi, exceptuando algún recoñecemento ou homenaxe puntual, retirándose da actividade musical pública. Viviu xunto á súa esposa os últimos anos no seu domicilio de Paseo da Habana ata que, por mor da súa saúde delicada, ingresan ambos nunha residencia en Torrelaguna, onde morre en 1993.
Wikipedia